Linux operatsion tizimi haqida tushuncha

Linux operatsion tizimi tarixi

Linux tarixini yozishdan oldin juda muhim savolga javob topish lozimligini anglab yetdim.

Linux yoki GNU/Linux?

Linux operastion tizimi haqida gapirilganda uni Nan Linux, ba’zida GNU/Linux deb nomlashadi. Aslini olganda Linux bu operatsion tizimning yadrosidir. Ushbu operatsion tizimni ishlashini ta’minlovchi ko’pgina dasturlar GNU dasturiy ta’minoti hisoblanadi. GNU bu Unix emas degan ma’noni beradi va u Linux uchun foydalanish mumkin bo’lgan barcha dasturiy ta’minot, tahrirlovchi dasturlar, kompilyatorlar, ishlab chiqarish vositalari, utilitlar, paketlar va boshqa barcha yangiliklar mutlaqo bepul bo’lishi kerak deganidir. Shunday ekan operatsion tizimni GNU/Linux deb nomlash to’g’riroq bo’ladi, Linuks termini esa uning yadrosiga nisbatan ishlatish mumkin.

Linuks operastion tizimi boshqa operatsion tizimlar kabi uzoq o’tmishga ega bo’lmasada, ochiq tizimli operatsion tizimlar ichida eng ommabopi hisoblanadi. EHM ning birinchi davrida operatsion tizim hali ishlab chiqilmagan davrda katta va qimmat hisoblash mashinalarini faqatgina bitta odam(foydalanuvchi) foydalana olgan. Unga misol qilib, IBM 701, Fortran Monitor System uchun yaratilgan General Motors Operating System(GMOS) va IBM 709 uchun ishlab chiqilgan North American Aviation ni keltirishimiz mumkin. 1960 yilda Massachusets texnologiya universitetida GE-645 mashinasi uchun eksperemental operatsion tizim — Multics (Multiplexed Information and Computing Service) yaratildi. Ushbu operatsion tizimni yaratuvchilaridan biri AT&T kompaniyasi loyihadan ajralib chiqib, 1970 yilda o’zining shaxsiy Unix operatsion tizimini yaratdi va uni ishlashi uchun C dasturlash tilidan foydalanadi.

Yigirma yildan so’ng Endru Tannenbaum shaxsiy kompyuterlarda ishlovchi Unix ning MINIX (minimal Unix) deb nomlanuvchi mikroyadroli versiyasini ishlab chiqadi. Ochiq kodli MINIX operatsion tizimi Xelsinki universiteti talabasi Linus Torvalds ni ilxomlantirib yubordi va 1990 yillar boshida Linux yadrosini yaratishga olib keldi.

1991 yil 25 avgusta USENET nomli konferenstiyada Linus Torvalds o’zining Linux nomli operatsion tizimini e’lon qilib, bu unchalik katta loyiha emasligini ta’kidlab o’tdi. Bir necha oylardan so’ng Tarvalds barchani bu loyiha ustida ishlashga taklif etdi. Shundan so’ng C dasturlash tilidan xabardor juda ko’p foydalanuvchilar o’z kodlarini jo’natib, operatsion tizimni mukammal ko’rinishga olib kelishga xarakat qilishdi. Operatsion tizimning ishlovchi yaxshi varianti 1995 yilda shakllandi. Shunday bo’lishiga qaramasdan, 1997 yilga borib 6 millinga yaqin shaxsiy kompyuter va serverlarga GNU/Linux operatsion tizimi o’rnatildi.

Bu operatsion tizimni foydalanuvchilarini aniq hisoblab bo’lmaydi, chunki bu operatsion tizimni istalgan foydalanuvchi, istalgan kompyuteriga o’rnatish mumkin, eng asosiysi hech qayerda ro’yxatdan o’tish shart emas.

Hozirgi kunda Linux operatsion tizimini asosan server kompyuterlariga o’rnatishmoqda. Chunki bu tizim xavfsizlik jihatidan juda kuchli hisoblanadi. Bu tizimni juda ko’p distributivlari(Mandriva, Gentoo, Redhat. )mavjud bo’lib, ularning versiyalari ham juda tez suratda yangilanib bormoqda.

Источник

Top 10 Linux xususiyatlari

The Linux operatsion tizimining xususiyatlari undan foydalanish uchun dunyoning eng yaxshi 500 ta serverining 78 foizini olgan. Hozirda u GNU / Linux nomi bilan mashhur, chunki u butun tizimning markaziy yadrosi vazifasini bajaradigan GNU va Linux operatsion tizimining birlashmasidir.

Linux — bu foydalanuvchiga kompyuter bilan aloqa qilish va boshqa dasturlarni ishga tushirishga imkon beruvchi operatsion tizim. Bu foydalanuvchiga, masalan, qattiq diskda saqlangan ma’lumotlarni yozish yoki o’qish uchun kompyuter bilan gaplashishga imkon beradigan tilga o’xshaydi; shuningdek xotirani boshqarish yoki shunchaki dasturlarni ishga tushirish.

U Finlyandiyaning Xelsinki universitetida Linus Torvalds tomonidan Internetning turli burchaklaridan kelgan dasturchilar guruhi yordamida ishlab chiqilgan.

Dasturiy ta’minot muhandisligi sohasidagi monopolistik amaliyotga reaktsiya sifatida Linux ochiq manbali, ya’ni bepul yaratilgan va shu vaqtdan boshlab u dunyo bo’ylab millionlab odamlar tomonidan yaratilgan, birlashtirilgan va birgalikda foydalanilgan.

Bu har bir manfaatdor dasturchi funktsiyalar yoki dasturlarni qo’shishi mumkin bo’lgan operatsion tizimdir.

Linux operatsion tizimidan grafik muhitda yoki konsol rejimida foydalanish mumkin. Birinchi holda Windows-dagi kabi Windows orqali kirish yoki interfeysni bir xil mantiqqa moslashtirish mumkin; konsol rejimida siz buyruqlar orqali ishlaysiz.

Ikkala holatda ham Linux ma’lumotni mantiqan fayllar, kataloglar va kataloglarda saqlaydi. Internet-dasturlarning aksariyati Linux operatsion tizimi ostida ishlaydi va uning xususiyatlariga arzon, engil va juda barqaror ishlash kiradi.

Asosiy Linux xususiyatlari

1- Ochiq manbaga ega

Operatsion tizim sifatida Linuxning demokratik yo’nalishi uning yaratuvchilariga tizimning manba kodini foydalanuvchilar uchun chiqarishga majbur qildi, shu bilan butun dunyo bo’ylab minglab ko’ngillilar uni o’zlarining ijodlari bilan boyitdilar.

Dastlabki kodga kirish imkoni Linuxni bepul qiladi, ya’ni boshqa tizimlarda bo’lgani kabi litsenziya kalitlari talab qilinmaydi.

2- Bu ko’p foydalanuvchidir

Linux foydalanuvchilarning qo’lidagi mahsulotdir. Ularning ko’pchiligi bir vaqtning o’zida dasturlarga va tizim resurslariga kira oladilar.

Uning falsafasi — bilim almashish va barcha ko’ngillilar tomonidan yaratilgan vositalardan foydalanish; Savdo shundaki, dasturchilar operatsion tizimni o’qitish orqali pul ishlashlari mumkin.

Linuxda ulkan hamjamiyat mavjud bo’lib, u bir nechta tillarda ma’lumot almashadi va ma’lumot va bilim almashadi.

3- Bu juda ko’p vazifalarni bajaradi

Linux bilan bir vaqtning o’zida bir nechta dasturlarni ishga tushirish mumkin; Shu sababli, har qanday vaqtda har xil foydalanish va ixtisoslashuvlarga ko’ra har xil tarqatish turlariga kirish mumkin: ish stoli (standart foydalanuvchilar uchun), xavfsizlik, statistika, video-o’yinlar, dasturlash, ofis, serverlar va boshqalar.

Linux operatsion tizimini GNU kutubxonalari va vositalari va X Window tizimi to’ldiradi.

Tarqatish foydalanuvchi turiga qarab, unga matnli protsessorlar, elektron jadvallar va multimediya pleyerlari kabi boshqa dastur turlari ham kiritilishi mumkin.

Ushbu operatsion tizim tufayli Internetda sayr qilish, musiqa tinglash, DVD disklarini tinglash, fayllarni uzatish, elektron pochta xabarlarini ko’rish, veb-kameradan foydalanish, veb-sahifalarni o’rnatish, animatsiyalar yaratish yoki Adobe, ofis yoki video o’yin dasturlaridan foydalanish mumkin.

4- Bu osonlikcha moslashuvchan

Linux dunyoning istalgan joyidan kompyuterlar, noutbuklar, cho’ntak kompyuterlari, uyali telefonlar, o’yin pristavkalari va boshqalar kabi har qanday muhit va qurilmalar uchun moslashadi.

Bir vaqtning o’zida bir xil operatsion tizimda qanday qilib turli xil qurilmalarni ulash mumkinligini tushunish uchun Nyu-York va London fond birjalari, Yaponiyaning o’q otish poezdi, yo’l harakati xavfsizligini nazorat qilishning turli xil tizimlari, Amazon yoki Google mavjud.

5- Bu moslashtirilgan

Linux operatsion tizimi foydalanuvchiga o’z interfeysini uning ehtiyojlari va didiga qarab moslashtirishga imkon beradi.

Linuxda istalgan grafik muhitni piktogramma, oyna, ish stoli muhiti kabi elementlar orqali o’rnatish yoki o’zgartirish, shuningdek animatsiyalar qo’shish mumkin.

Linux bir nechta ish stoli muhitini taklif qiladi, ular orasida: Cinnamon, Genome 3.X, KDE, MATE, LXDE, UNITY va boshqalar.

Matn rejimida ishlashda Linux klaviaturaning ma’lum funktsiyalari orqali oltita virtual konsolni taklif qiladi.

6- Xavfsiz

Xavfsizlik Linuxning eng mashhur xususiyatlaridan biridir. Tizim erkin va shaffof bo’lgani uchun hech kim virus yaratishga qiziqmaydi.

Bundan tashqari, tizim fayllar, xotira va jarayonlarni boshqarish uchun mantiqiy arxitekturani o’z ichiga oladi, bu viruslarning doimiy bo’lishiga yo’l qo’ymaydi.

Foydalanuvchilar darajasida tahdidlar juda kam. Agar ular paydo bo’lsa, ular foydalanuvchilar tomonidan aniqlanadi, yo’q qilinadi va faqat yangilanish bilan yopiladi.

7- Bu mustaqil

Uni erkin o’zgartirish va qayta tarqatish mumkin. Uning vositalari va dasturlariga kirish uchun oldindan ruxsat yoki protokol talab qilinmaydi; faqat kirish kodiga ega bo’lish orqali tizimga kirish mumkin.

Linuxdan foydalanishga ruxsat beruvchi platformalar: 386-, 486-, Pentium, Pentium Pro, Pentium II, Amiga va Atari.

8- Bu mustahkam

Linux operatsion tizimi juda mustahkamlikka ega, bu uning ishlashida katta barqarorlikka aylanadi. Ilovalar ishlamay qolmasdan, kompyuter bir necha oy davomida yonib turishi mumkin.

Linux operatsion tizimi dastur yoki dasturning ishdan chiqishiga yo’l qo’ymaydi yoki hech bo’lmaganda bu minimal foizda yuz beradi.

9- Bu o’lchovli

Linux reaksiyaga kirishish va ehtiyojlarga moslashish uchun katta imkoniyatlarga ega. Siz doimiy ish o’sishini muammosiz boshqarishingiz mumkin va taklif etilayotgan xizmatlar sifatiga ziyon etkazmasdan kattaroq o’sishga tayyormiz.

10- dasturiy ta’minotning xilma-xilligi

Linux juda ko’p turli xil tarqatishlarni taklif qiladi, ya’ni ma’lum bir foydalanuvchilar guruhiga mo’ljallangan dasturiy ta’minot to’plami, masalan, uyda ishlash uchun nashrlar, biznes talablari va umuman serverlar.

Ubunto, Fedora, Android va Debian eng keng tarqalgan tarqatmalar qatoriga kiradi.

Adabiyotlar

1. Peña Catalá, J. L., Perez Torres, W., & Blanco García, Y. (2006). LINUX operatsion tizimi va kerakli o’zgarish.Panorama Kuba va sog’liq, 1(2).
2. Aguilera, Y. R. (2013). GNU / LINUX: xususiy dasturiy ta’minotga alternativa.Karib dengizi ijtimoiy fanlar jurnali, (2013_03).
3. Fino, N. A. (2015). Linux nima? Guarracuco ilmiy jurnali, (8).
4. Catalá, J. L. P., Torres, W. P., & García, Y. B. (2014). LINUX X operatsion tizimi va kerakli o’zgarish.Panorama Kuba va sog’liq, 1(2), 44-50.
5. Martin, M. (2001).Windows-dan Linux-ga (1306-jild). Markombo.

Источник